De globe van Van Langren

Volgens een bekende definitie is een globe een gereduceerd model van een hemellichaam of het firmament met een kaart erop. Naast de bekende aardglobes zijn er ook de minder bekende hemelglobes en maanglobes. Vanaf het begin van de zestiende eeuw werden globes gemaakt met behulp van op papier gedrukte segmenten. Deze segmenten werden uitgesneden en op een bol geplakt. Deze bol bestond meestal uit papier-maché, afgewerkt met gips of een ander pleistermateriaal.

In 1589 publiceerde Jacob Floris van Langren, na het succes van zijn eerste globepaar, een grotere aardglobe. Deze globe had een diameter van 52,5 cm. Het eerste exemplaar van deze globe bevindt zich in het Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam. Van de latere edities, mede vervaardigd door zoon Arnold Floris (ca. 1571-1644) zijn nog veertien exemplaren bewaard gebleven. Zij werden gemaakt tussen 1597 en 1645. De globe is oorspronkelijke gebaseerd op de beroemde wereldkaart van Mercator uit 1569. Naast de vele geografische verwijzingen werd de globe ook rijk geïllustreerd met schepen, walvissen, zeeslangen en andere monsters. Ook de Chinese Muur, hoewel op deze schaal in principe onzichtbaar, is duidelijk herkenbaar weergegeven. Op het zuidelijk halfrond was nog veel te ontdekken, en alhoewel de zuidpool door beschadiging grotendeels verdwenen lijkt, was die op het origineel ook niet duidelijk te zien.

De Zutphense globe werd in 1608 door A.F. van Langren opgedragen aan de “meest eerbare, meest vermaarde, meest geleerde en meest oplettende raad en bevolking van Zutphen”. Dit is te lezen in het, overigens behoorlijk beschadigde, cartouche (zie foto). Bijzonder is dan ook dat de globe nog steeds in handen is van de oorspronkelijke eigenaar. Voor deze globe werden indertijd zestig carolusguldens betaald, zoals blijkt uit de overgeleverde stadrekeningen. Onlangs  dook een exemplaar op dat is opgedragen aan de stad Zwolle, gedateerd 1607. Wellicht heeft Van Langren Zwolle en Zutphen min of meer gelijktijdig een globe verkocht.

De globe is  in 2022 gerestaureerd. Deze restauratie werd mogelijk gemaakt met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar VriendenLoterij Restauratiefonds) en Vereniging Vrienden van de Musea Zutphen.