Lezing ⬢ Jo Spier en Theresienstadt
17 mei 2025In Nederland is Jo Spier een bekende tekenaar, maar in het buitenland kennen de meeste mensen hem alleen als de Nederlandse kunstenaar die tijdens zijn gevangenschap in het Joodse getto Theresienstadt in Tsjechië, waar tijdens de Duitse bezetting zo’n 5.000 Nederlanders naar toe werden gedeporteerd, kleurrijke en onschuldig ogende afbeeldingen van het getto tekende die gretig door de Nazi’s werden gebruikt voor hun verschillende propaganda-inspanningen. In dit opzicht stak hij ongunstig af bij andere kunstenaars die in Theresienstadt gevangen zaten, zoals Otto Ungar, Bedřich Fritta en Leo Haas. In het geheim legden zij leven en dood in het getto vast in uiterst realistische en sombere tekeningen en schilderijen.
Er valt echter nog veel meer te zeggen over Spier. Waarom was hij een van de allereerste Nederlandse Joden die naar Theresienstadt werd gestuurd, en kwam hij daar in april 1943 samen met zijn familie aan? Waarom werd hij naar Theresienstadt gestuurd en niet rechtstreeks naar Auschwitz of Sobibor, zoals alle Nederlandse Joden vóór hem was overkomen? Wat was zijn positie binnen de Nederlandse groep in Theresienstadt? Wat was precies zijn rol in de productie van de propagandafilm die daar in de zomer van 1944 werd gemaakt? Waarom mochten hij en zijn gezin tot de bevrijding in Theresienstadt blijven? Wat gebeurde er toen hij na de bevrijding terugkeerde naar Nederland? Deze en andere vragen worden behandeld in de lezing van de historicus Karel Margry.
Deze lezing is georganiseerd in het kader van de tentoonstelling Tekenen in Tijden van Oorlog.
Waar en wanneer?
- Datum: zaterdag 17 mei 2025
- Tijd: 13.30 – 14.45 uur
- Locatie: Het Auditorium, ’s Gravenhof 4 in Zutphen
- Kosten: € 15,- (€ 10,- voor pashouders*)
*pashouders: Museumkaart, Vrienden van Musea Zutphen, VriendenLoterij VIP-kaart, Rembrandtkaart, ICOM-pas.
Karel Margry
Karel Margry [1957] studeerde geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Utrecht. Als historicus is hij geheel gespecialiseerd in de Tweede Wereldoorlog. Van 1986 tot 2022 was hij hoofdredacteur van After the Battle, een in Engeland uitgegeven geschiedenistijdschrift over de Tweede Wereldoorlog. Hij doet al decennialang onderzoek naar Theresienstadt en de Nazi-propagandafilm die daar in 1944 is gemaakt. Zijn publicaties over Theresienstadt omvatten:
- ‘Theresienstadt’ (1944-1945). The Nazi Propaganda Film depicting the Concentration Camp as Paradise [1992]
- Ghetto Theresienstadt. Deception and Reality [documentaire, 1997]
- The First Theresienstadt Film (1942) [1999]
- Newsreels in Nazi-Occupied Czechoslovakia [2004]
- Benjamin Murmelstein and the 1944 Nazi propaganda movie ‘Theresienstadt’ [2011]
- A False Start. The Filming at Theresienstadt of January 20, 1944 [2017]
- Im Auftrag der SS. Die Filme über Westerbork und Theresienstadt [2020]
- Kurt Gerron. Von Westerbork nach Theresienstadt [2021]
